Przyczyny i zagrożenia związane z obecnością sinic w wodzie - informacje ogólne, zakwity, czynniki środowiska, skutki, zagrożenia zdrowotne, jak uchronić się - ostrzeżenie

19 sierpnia Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Skarżysku-Kamiennej poinformował, że woda w kąpielisku strzeżonym Zalew Rejów zlokalizowanym przy ul. Sportowej jest do odwołania nieprzydatna do kąpieli z powodu zakwitu sinic.

Taką decyzję Sanepid podjął 19 sierpnia, po ocenie wizualnej jakości wody na kąpielisku w zalewie Rejów. 

Sinice (cyjanobakterie) taksonomicznie należą do bakterii i zaliczane są do najstarszych organizmów występujących na Ziemi. Większość sinic wykazuje dużą zdolność przystosowania się do warunków środowiska. Mogą osiedlać się w najbardziej niegościnnych ekosystemach. Występują w glebie, na skałach, na korze drzew, na lodowcach, a nawet w gorących źródłach, gdzie temperatura może dochodzić do 90°C. Występują zarówno w wodach słonych jak i śródlądowych, unosząc się swobodnie w toni wodnej pośród innych grup fitoplanktonu lub tworząc maty bentosowe na dnie zbiorników. Mogą wykorzystywać szerokie spektrum światła, są odporne na złe warunki tlenowe, tolerują wysokie wartości pH. Gdy zagęszczenie sinic w wodzie nie jest zbyt duże, są one - obok innych grup organizmów - ważnym składnikiem ekosystemów wód naturalnych. Ponadto produkują życiodajny tlen.

Zakwitem wody nazywamy zmianę zabarwienia wody spowodowaną masowym namnażaniem się glonów. Gdy zakwit sinicowy rozwija się i trwa, wpływa on niekorzystnie na wygląd, jakość i użyteczność zbiornika wodnego. Zabarwienie kożuchów sinicowych jest różne: niebiesko-zielone, szaro-zielone, zielonkawo-brązowe oraz niekiedy czerwono-brązowe. Zależy to od gatunków tworzących kożuch, intensywności światła i wieku zakwitu. Wiele gatunków może wydzielać zapachy zatęchłe, ziemiste, lub trawiaste. Takie zakwity glonów czasami mogą tworzyć piany na brzegu zbiornika.

Podczas bezwietrznej pogody niektóre sinice mogą unosić się ku powierzchni wody i tworzyć tam kożuchy. Wyglądają wówczas jak rozlana farba, galaretka lub płatki pływające po powierzchni wody. Kożuchy sinicowe mogą szybko tworzyć się podczas bezwietrznych dni, jednak tak samo szybko mogą zniknąć, gdy nagle zerwie się wiatr i wzrośnie falowanie. Zakwity wody mogą być spowodowane masowym występowaniem jednego, dwóch lub wielu gatunków mikroorganizmów - zazwyczaj są to sinice, jednak w sprzyjających warunkach mogą to być również zielenice, złotowiciowce, kryptofity lub bruzdnice i okrzemki (zwłaszcza w morzach i oceanach).

- temperatura wody powyżej 16-20°C (choć znane są zakwity sinic i w niższych temperaturach);

- dostępność soli biogenicznych (zwłaszcza fosforanów);

- słaby wiatr;

- niewielkie mieszanie kolumny wody;

- brak opadów.

Skutki zakwitów wody

Niezależnie od tego czy zakwity są spowodowane sinicami produkującymi związki szkodliwe czy nie, masowy ich rozwój jest zjawiskiem niekorzystnym. Zakwity sinic obniżają walory rekreacyjne kąpielisk. Wrażenie "zakwitów wody" mogą dawać też duże ilości pyłków drzew - zwłaszcza sosny, które wiosną mogą być przenoszone przez wiatr nawet na duże odległości i opadać na powierzchnię wody. Przez wiatr i falowanie wody pyłek może być przenoszony w przybrzeżną strefę jeziora, powodując wyraźne żółte zabarwienie wody (Zdj. 4). Podobne zjawisko można obserwować również wiosną u wybrzeży Bałtyku.

Niektóre sinice tworzące zakwity w wodach słodkich, słonawych i morskich są zdolne produkować toksyny. Przyczyna tego zjawiska nie jest w pełni poznana. Toksyny te spowodowały w wielu krajach śmierć zwierząt dzikich i domowych, w tym trzody chlewnej, owiec, psów oraz śnięcie ryb. U ludzi odnotowano występowanie wysypki w przypadku kontaktu skóry z wodą i zachorowania po przypadkowym połknięciu wody ( np. podczas pływania). Zagrożenie stanowi również wdychanie aerozoli, zawierających toksyny sinicowe. Zakwity sinicowe, a także kożuchy sinic, nie zawsze są toksyczne. Jednak niemożliwe jest określenie na podstawie wyglądu wody, zakwit jest niebezpieczny czy też nie.

- unikać kontaktu z kożuchem sinicowym i wodą o zmienionej barwie i nieprzyjemnym zapachu,

- nie poić nią zwierząt domowych

- nie używać jej do podlewania warzyw

U osób, które napiły się wody z zakwitem lub pływały w kożuchach glonów, mogą pojawić się następujące dolegliwości:  wysypka na skórze, swędzenie i łzawienie oczu, wymioty, biegunka, gorączka, bóle mięśni i stawów.

Dolegliwości te mogą wystąpić bezpośrednio lub kilka dni po kąpieli w wodzie, gdzie był toksyczny zakwit sinic. Od dłuższego czasu nie odnotowano przypadków śmiertelnych wśród ludzi, jednakże w kilku sytuacjach zachorowania były bardzo poważne. Chociaż zakwity sinic nie zawsze są niebezpieczne, ostrożność nakazuje by unikać kontaktu z kożuchem sinicowym i wodą o zmienionej barwie.

Na podstawie informacji Głównego Inspektora Sanitarnego

Sanepid podał także miejsca gdzie można się kąpać. Po badaniu wody 19 sierpnia, woda przydatna do kąpieli jest na kąpielisku MOSiR w Suchedniowie, a po badaniu 12 sierpnia, na kąpielisku w Bliżynie i miejscem okazjonalnie wykorzystywanym do kąpieli w Mostkach.